raiha

Tooro

Etymology

Inherited from Proto-Bantu *-dàipa (to be long), from Proto-Bantu *-dàì.

Pronunciation

  • IPA(key): /ɾáí̯ha/, [ɾéí̯ha]

Verb

-raiha (infinitive okuraiha) (intransitive)

  1. to be tall; to be high
    Antonym: -gufu (adjective)
  2. to be long
    Antonym: -gufu (adjective)

Conjugation

Conjugation of -raiha
infinitives
affirmative okuraiha
negative okutaraiha
imperatives
affirmative raiha
negative (see second-person negative subjunctive forms)
tense polarity basic forms relative forms1
present habitual affirmative
subject concord + -raiha
person noun class singular plural
first person ndaiha turaiha
second person oraiha muraiha
third person 1/2 araiha baraiha
3/4 guraiha eraiha
5/6 liraiha garaiha
7/8 kiraiha biraiha
9/10 eraiha ziraiha
11/10 ruraiha
12/14 karaiha buraiha
13 turaiha
14/6 buraiha garaiha
15/6 kuraiha
16 haraiha
negative
ti- + subject concord + -raiha
person noun class singular plural
first person tindaiha tituraiha
second person toraiha timuraiha
third person 1/2 taraiha tibaraiha
3/4 tiguraiha teraiha
5/6 tiriraiha tigaraiha
7/8 tikiraiha tibiraiha
9/10 teraiha tiziraiha
11/10 tiruraiha
12/14 tikaraiha tiburaiha
13 tituraiha
14/6 tiburaiha tigaraiha
15/6 tikuraiha
16 tiharaiha
subject concord + -taraiha
present continuous affirmative
ni- + subject concord + -raiha
person noun class singular plural
first person nindaiha nituraiha
second person nooraiha nimuraiha
third person 1/2 naaraiha nibaraiha
3/4 niguraiha neeraiha
5/6 niriraiha nigaraiha
7/8 nikiraiha nibiraiha
9/10 neeraiha niziraiha
11/10 niruraiha
12/14 nikaraiha niburaiha
13 nituraiha
14/6 niburaiha nigaraiha
15/6 nikuraiha
16 niharaiha
subject concord + -rukuraiha
negative
ti- + subject concord + -rukuraiha
person noun class singular plural
first person tindukuraiha titurukuraiha
second person torukuraiha timurukuraiha
third person 1/2 tarukuraiha tibarukuraiha
3/4 tigurukuraiha terukuraiha
5/6 tirirukuraiha tigarukuraiha
7/8 tikirukuraiha tibirukuraiha
9/10 terukuraiha tizirukuraiha
11/10 tirurukuraiha
12/14 tikarukuraiha tiburukuraiha
13 titurukuraiha
14/6 tiburukuraiha tigarukuraiha
15/6 tikurukuraiha
16 tiharukuraiha
subject concord + -tarukuraiha
present continuative affirmative
ni- + subject concord + -kyaraiha
person noun class singular plural
first person ninkyaraiha nitukyaraiha
second person nookyaraiha nimukyaraiha
third person 1/2 naakyaraiha nibakyaraiha
3/4 nigukyaraiha neekyaraiha
5/6 nirikyaraiha nigakyaraiha
7/8 nikikyaraiha nibikyaraiha
9/10 neekyaraiha nizikyaraiha
11/10 nirukyaraiha
12/14 nikakyaraiha nibukyaraiha
13 nitukyaraiha
14/6 nibukyaraiha nigakyaraiha
15/6 nikukyaraiha
16 nihakyaraiha
subject concord + -rukukyaraiha
negative
ti- + subject concord + -kyaraiha
person noun class singular plural
first person tinkyaraiha titukyaraiha
second person tokyaraiha timukyaraiha
third person 1/2 takyaraiha tibakyaraiha
3/4 tigukyaraiha tekyaraiha
5/6 tirikyaraiha tigakyaraiha
7/8 tikikyaraiha tibikyaraiha
9/10 tekyaraiha tizikyaraiha
11/10 tirukyaraiha
12/14 tikakyaraiha tibukyaraiha
13 titukyaraiha
14/6 tibukyaraiha tigakyaraiha
15/6 tikukyaraiha
16 tihakyaraiha
subject concord + -takyaraiha
virtual present affirmative
subject concord + -araiha
person noun class singular plural
first person naraiha twaraiha
second person waraiha mwaraiha
third person 1/2 yaraiha baaraiha
3/4 gwaraiha yaraiha
5/6 lyaraiha gaaraiha
7/8 kyaraiha byaraiha
9/10 yaraiha zaaraiha
11/10 rwaraiha
12/14 kaaraiha bwaraiha
13 twaraiha
14/6 bwaraiha gaaraiha
15/6 kwaraiha
16 haaraiha
negative
ti- + subject concord + araiha
person noun class singular plural
first person tinaraiha titwaraiha
second person tiwaraiha timwaraiha
third person 1/2 tiyaraiha tibaaraiha
3/4 tigwaraiha tiyaraiha
5/6 tiryaraiha tigaaraiha
7/8 tikyaraiha tibyaraiha
9/10 tiyaraiha tizaaraiha
11/10 tirwaraiha
12/14 tikaaraiha tibwaraiha
13 titwaraiha
14/6 tibwaraiha tigaaraiha
15/6 tikwaraiha
16 tihaaraiha
subject concord + -taaraiha
present perfect affirmative
subject concord + -raihire
person noun class singular plural
first person ndaihire turaihire
second person oraihire muraihire
third person 1/2 araihire baraihire
3/4 guraihire eraihire
5/6 liraihire garaihire
7/8 kiraihire biraihire
9/10 eraihire ziraihire
11/10 ruraihire
12/14 karaihire buraihire
13 turaihire
14/6 buraihire garaihire
15/6 kuraihire
16 haraihire
negative
ti- + subject concord + -raihire
person noun class singular plural
first person tindaihire tituraihire
second person toraihire timuraihire
third person 1/2 taraihire tibaraihire
3/4 tiguraihire teraihire
5/6 tiriraihire tigaraihire
7/8 tikiraihire tibiraihire
9/10 teraihire tiziraihire
11/10 tiruraihire
12/14 tikaraihire tiburaihire
13 tituraihire
14/6 tiburaihire tigaraihire
15/6 tikuraihire
16 tiharaihire
subject concord + -taraihire
near perfective affirmative
subject concord + -akaraiha
person noun class singular plural
first person nakaraiha twakaraiha
second person wakaraiha mwakaraiha
third person 1/2 yakaraiha baakaraiha
3/4 gwakaraiha yakaraiha
5/6 lyakaraiha gaakaraiha
7/8 kyakaraiha byakaraiha
9/10 yakaraiha zaakaraiha
11/10 rwakaraiha
12/14 kaakaraiha bwakaraiha
13 twakaraiha
14/6 bwakaraiha gaakaraiha
15/6 kwakaraiha
16 haakaraiha
negative
ti- + subject concord + -karaihire
person noun class singular plural
first person tinkaraihire titukaraihire
second person tokaraihire timukaraihire
third person 1/2 takaraihire tibakaraihire
3/4 tigukaraihire tekaraihire
5/6 tirikaraihire tigakaraihire
7/8 tikikaraihire tibikaraihire
9/10 tekaraihire tizikaraihire
11/10 tirukaraihire
12/14 tikakaraihire tibukaraihire
13 titukaraihire
14/6 tibukaraihire tigakaraihire
15/6 tikukaraihire
16 tihakaraihire
subject concord + -takaraihire
near past affirmative
subject concord + -raihirege
person noun class singular plural
first person ndaihirege turaihirege
second person oraihirege muraihirege
third person 1/2 araihirege baraihirege
3/4 guraihirege eraihirege
5/6 liraihirege garaihirege
7/8 kiraihirege biraihirege
9/10 eraihirege ziraihirege
11/10 ruraihirege
12/14 karaihirege buraihirege
13 turaihirege
14/6 buraihirege garaihirege
15/6 kuraihirege
16 haraihirege
negative
ti- + subject concord + -raihirege
person noun class singular plural
first person tindaihirege tituraihirege
second person toraihirege timuraihirege
third person 1/2 taraihirege tibaraihirege
3/4 tiguraihirege teraihirege
5/6 tiriraihirege tigaraihirege
7/8 tikiraihirege tibiraihirege
9/10 teraihirege tiziraihirege
11/10 tiruraihirege
12/14 tikaraihirege tiburaihirege
13 tituraihirege
14/6 tiburaihirege tigaraihirege
15/6 tikuraihirege
16 tiharaihirege
subject concord + -taraihirege
remote past affirmative
subject concord + -karaiha
person noun class singular plural
first person nkaraiha tukaraiha
second person okaraiha mukaraiha
third person 1/2 akaraiha bakaraiha
3/4 gukaraiha ekaraiha
5/6 likaraiha gakaraiha
7/8 kikaraiha bikaraiha
9/10 ekaraiha zikaraiha
11/10 rukaraiha
12/14 kakaraiha bukaraiha
13 tukaraiha
14/6 bukaraiha gakaraiha
15/6 kukaraiha
16 hakaraiha
subject concord + -araihire
negative
subject concord + -taraihe
person noun class singular plural
first person ntaraihe tutaraihe
second person otaraihe mutaraihe
third person 1/2 ataraihe bataraihe
3/4 gutaraihe etaraihe
5/6 litaraihe gataraihe
7/8 kitaraihe bitaraihe
9/10 etaraihe ziitaraihe
11/10 rutaraihe
12/14 kataraihe butaraihe
13 tutaraihe
14/6 butaraihe gataraihe
15/6 kutaraihe
16 hataraihe
subject concord + -tararaihire
experiential perfective affirmative
subject concord + -raraihire
person noun class singular plural
first person ndaraihire turaraihire
second person oraraihire muraraihire
third person 1/2 araraihire bararaihire
3/4 guraraihire eraraihire
5/6 liraraihire gararaihire
7/8 kiraraihire biraraihire
9/10 eraraihire ziraraihire
11/10 ruraraihire
12/14 kararaihire buraraihire
13 turaraihire
14/6 buraraihire gararaihire
15/6 kuraraihire
16 hararaihire
negative
ti- + subject concord + -karaihaga
person noun class singular plural
first person tinkaraihaga titukaraihaga
second person tokaraihaga timukaraihaga
third person 1/2 takaraihaga tibakaraihaga
3/4 tigukaraihaga tekaraihaga
5/6 tirikaraihaga tigakaraihaga
7/8 tikikaraihaga tibikaraihaga
9/10 tekaraihaga tizikaraihaga
11/10 tirukaraihaga
12/14 tikakaraihaga tibukaraihaga
13 titukaraihaga
14/6 tibukaraihaga tigakaraihaga
15/6 tikukaraihaga
16 tihakaraihaga
subject concord + -takaraihaga
cessative perfective affirmative
subject concord + -aaraihire
person noun class singular plural
first person naaraihire twaraihire
second person waaraihire mwaraihire
third person 1/2 yaaraihire baaraihire
3/4 gwaraihire yaaraihire
5/6 lyaraihire gaaraihire
7/8 kyaraihire byaraihire
9/10 yaaraihire zaaraihire
11/10 rwaraihire
12/14 kaaraihire bwaraihire
13 twaraihire
14/6 bwaraihire gaaraihire
15/6 kwaraihire
16 haaraihire
past habitual affirmative
subject concord + -araihaga
person noun class singular plural
first person naraihaga twaraihaga
second person waraihaga mwaraihaga
third person 1/2 yaraihaga baaraihaga
3/4 gwaraihaga yaraihaga
5/6 lyaraihaga gaaraihaga
7/8 kyaraihaga byaraihaga
9/10 yaraihaga zaaraihaga
11/10 rwaraihaga
12/14 kaaraihaga bwaraihaga
13 twaraihaga
14/6 bwaraihaga gaaraihaga
15/6 kwaraihaga
16 haaraihaga
negative
ti- + subject concord + araihaga
person noun class singular plural
first person tinaraihaga titwaraihaga
second person tiwaraihaga timwaraihaga
third person 1/2 tiyaraihaga tibaaraihaga
3/4 tigwaraihaga tiyaraihaga
5/6 tiryaraihaga tigaaraihaga
7/8 tikyaraihaga tibyaraihaga
9/10 tiyaraihaga tizaaraihaga
11/10 tirwaraihaga
12/14 tikaaraihaga tibwaraihaga
13 titwaraihaga
14/6 tibwaraihaga tigaaraihaga
15/6 tikwaraihaga
16 tihaaraihaga
subject concord + -taaraihaga
near future affirmative
subject concord + -raaraiha
person noun class singular plural
first person ndaaraiha turaaraiha
second person oraaraiha muraaraiha
third person 1/2 araaraiha baraaraiha
3/4 guraaraiha eraaraiha
5/6 liraaraiha garaaraiha
7/8 kiraaraiha biraaraiha
9/10 eraaraiha ziraaraiha
11/10 ruraaraiha
12/14 karaaraiha buraaraiha
13 turaaraiha
14/6 buraaraiha garaaraiha
15/6 kuraaraiha
16 haraaraiha
negative
ti- + subject concord + -aaraihe
person noun class singular plural
first person tinaaraihe titwaraihe
second person tiwaaraihe timwaraihe
third person 1/2 tiyaaraihe tibaaraihe
3/4 tigwaraihe tiyaaraihe
5/6 tiryaraihe tigaaraihe
7/8 tikyaraihe tibyaraihe
9/10 tiyaaraihe tizaaraihe
11/10 tirwaraihe
12/14 tikaaraihe tibwaraihe
13 titwaraihe
14/6 tibwaraihe tigaaraihe
15/6 tikwaraihe
16 tihaaraihe
subject concord + -taaraihe
remote future affirmative
subject concord + -liraiha
person noun class singular plural
first person ndiraiha tuliraiha
second person oliraiha muliraiha
third person 1/2 aliraiha baliraiha
3/4 guliraiha eriraiha
5/6 liriraiha galiraiha
7/8 kiriraiha biriraiha
9/10 eriraiha ziriraiha
11/10 ruliraiha
12/14 kaliraiha buliraiha
13 tuliraiha
14/6 buliraiha galiraiha
15/6 kuliraiha
16 haliraiha
negative
ti- + subject concord + -liraiha
person noun class singular plural
first person tindiraiha tituliraiha
second person toliraiha timuliraiha
third person 1/2 taliraiha tibaliraiha
3/4 tiguliraiha teriraiha
5/6 tiririraiha tigaliraiha
7/8 tikiriraiha tibiriraiha
9/10 teriraiha tiziriraiha
11/10 tiruliraiha
12/14 tikaliraiha tibuliraiha
13 tituliraiha
14/6 tibuliraiha tigaliraiha
15/6 tikuliraiha
16 tihaliraiha
subject concord + -taliraiha
future habitual affirmative
subject concord + -raaraihaga
person noun class singular plural
first person ndaaraihaga turaaraihaga
second person oraaraihaga muraaraihaga
third person 1/2 araaraihaga baraaraihaga
3/4 guraaraihaga eraaraihaga
5/6 liraaraihaga garaaraihaga
7/8 kiraaraihaga biraaraihaga
9/10 eraaraihaga ziraaraihaga
11/10 ruraaraihaga
12/14 karaaraihaga buraaraihaga
13 turaaraihaga
14/6 buraaraihaga garaaraihaga
15/6 kuraaraihaga
16 haraaraihaga
negative
ti- + subject concord + -aaraihege
person noun class singular plural
first person tinaaraihege titwaraihege
second person tiwaaraihege timwaraihege
third person 1/2 tiyaaraihege tibaaraihege
3/4 tigwaraihege tiyaaraihege
5/6 tiryaraihege tigaaraihege
7/8 tikyaraihege tibyaraihege
9/10 tiyaaraihege tizaaraihege
11/10 tirwaraihege
12/14 tikaaraihege tibwaraihege
13 titwaraihege
14/6 tibwaraihege tigaaraihege
15/6 tikwaraihege
16 tihaaraihege
subject concord + -taaraihege
subjunctive affirmative
subject concord + raihe
person noun class singular plural
first person ndaihe turaihe
second person oraihe muraihe
third person 1/2 araihe baraihe
3/4 guraihe eraihe
5/6 liraihe garaihe
7/8 kiraihe biraihe
9/10 eraihe ziraihe
11/10 ruraihe
12/14 karaihe buraihe
13 turaihe
14/6 buraihe garaihe
15/6 kuraihe
16 haraihe
negative
subject concord + -taraiha
person noun class singular plural
first person ntaraiha tutaraiha
second person otaraiha mutaraiha
third person 1/2 ataraiha bataraiha
3/4 gutaraiha etaraiha
5/6 litaraiha gataraiha
7/8 kitaraiha bitaraiha
9/10 etaraiha zitaraiha
11/10 rutaraiha
12/14 kataraiha butaraiha
13 tutaraiha
14/6 butaraiha gataraiha
15/6 kutaraiha
16 hataraiha
subjunctive habitual affirmative
subject concord + raihege
person noun class singular plural
first person ndaihege turaihege
second person oraihege muraihege
third person 1/2 araihege baraihege
3/4 guraihege eraihege
5/6 liraihege garaihege
7/8 kiraihege biraihege
9/10 eraihege ziraihege
11/10 ruraihege
12/14 karaihege buraihege
13 turaihege
14/6 buraihege garaihege
15/6 kuraihege
16 haraihege
hypothetical affirmative
subject concord + -aakuraiha
person noun class singular plural
first person naakuraiha twakuraiha
second person waakuraiha mwakuraiha
third person 1/2 yaakuraiha baakuraiha
3/4 gwakuraiha yaakuraiha
5/6 lyakuraiha gaakuraiha
7/8 kyakuraiha byakuraiha
9/10 yaakuraiha zaakuraiha
11/10 rwakuraiha
12/14 kaakuraiha bwakuraiha
13 twakuraiha
14/6 bwakuraiha gaakuraiha
15/6 kwakuraiha
16 haakuraiha
negative
ti- + subject concord + -aakuraiha
person noun class singular plural
first person tinaakuraiha titwakuraiha
second person tiwaakuraiha timwakuraiha
third person 1/2 tiyaakuraiha tibaakuraiha
3/4 tigwakuraiha tiyaakuraiha
5/6 tiryakuraiha tigaakuraiha
7/8 tikyakuraiha tibyakuraiha
9/10 tiyaakuraiha tizaakuraiha
11/10 tirwakuraiha
12/14 tikaakuraiha tibwakuraiha
13 titwakuraiha
14/6 tibwakuraiha tigaakuraiha
15/6 tikwakuraiha
16 tihaakuraiha
subject concord + -taakuraiha
conditional affirmative
subject concord + -aakuraihire
person noun class singular plural
first person naakuraihire twakuraihire
second person waakuraihire mwakuraihire
third person 1/2 yaakuraihire baakuraihire
3/4 gwakuraihire yaakuraihire
5/6 lyakuraihire gaakuraihire
7/8 kyakuraihire byakuraihire
9/10 yaakuraihire zaakuraihire
11/10 rwakuraihire
12/14 kaakuraihire bwakuraihire
13 twakuraihire
14/6 bwakuraihire gaakuraihire
15/6 kwakuraihire
16 haakuraihire
negative
ti- + subject concord + -aakuraihire
person noun class singular plural
first person tinaakuraihire titwakuraihire
second person tiwaakuraihire timwakuraihire
third person 1/2 tiyaakuraihire tibaakuraihire
3/4 tigwakuraihire tiyaakuraihire
5/6 tiryakuraihire tigaakuraihire
7/8 tikyakuraihire tibyakuraihire
9/10 tiyaakuraihire tizaakuraihire
11/10 tirwakuraihire
12/14 tikaakuraihire tibwakuraihire
13 titwakuraihire
14/6 tibwakuraihire tigaakuraihire
15/6 tikwakuraihire
16 tihaakuraihire
subject concord + -taakuraihire

1 The forms in this column are reduced relative forms; full relative forms require an augment before the subject concord.


Derived terms

  • Verbal derivations:
    • Short causative: -raihya (to make tall, high, long)
  • Nominal derivations:
    • oburaiha (height)

References

  • Kaji, Shigeki (2007), A Rutooro Vocabulary[1], Tokyo: Research Institute for Languages and Cultures of Asia and Africa (ILCAA), →ISBN, page 362
  • Rubongoya, L. T. (2013), Katondogorozi y'Orunyoro-Rutooro n'Orungereza [Runyoro–Rutooro-English and English-Runyoro–Rutooro dictionary]‎[2], Kampala: Modrug Publishers, →ISBN, page 324
  • Entry 784 at Bantu Lexical Reconstructions 3