pchać

Inherited from Proto-Slavic *pьxàti. First attested in 1402.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pxat͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pxat͡ɕʲ/

pchać impf (perfective pchnąć, frequentative pychać)

1. to prick, to puncture, to sting
   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[1], [2], [3]}, volume XXIV, page 363:

     Pungencia przicra vel pchaiøcza

     [Pungencia przykra vel pchająca]

   • 1900 [1437], Józef Rostafiński, editor, Symbola ad historiam naturalem medii aevi = Średniowieczna historya naturalna w Polsce. Ps 2‎^[4], number 2479:

     Bedagar spik, roza polna pchøcza

     [Bedagar spik, roża polna pchąca]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 180:

     Czy ystny vyeczsche podolky nad ynsze lyvdzy noszyly a kv tem przyvyązovaly czyrnye, aby ye pchalo, yschby chodzącz byly pamyetlyvy dzyeszyączyora przykazanya

     [Czy istny więcsze podołki nad insze ludzi nosili a ku tem przywiązowali czyrnie, aby je pchało, iżby chodząc byli pamiętliwy dziesięciora przykazania]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[6], page 830:

     Bo yako nascha zyemya rodzy tarnye pchayącze, thakyez myly Cristus przyymvyącz koroną tarnovą, barzo przykrą a barzo ostrą, pchayączą czyernym, myenyl, yze nasche bolyesczy sam on myal noszycz

     [Bo jako nasza ziemia rodzi tarnie pchające, takież miły Krystus przyimując koronę tarnową, barzo przykrą, a barzo ostrą, pchająca ciernim, mienił, iże nasze boleści sam on miał nosić]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[7], page 830:

     Alye podlug szvyątego Augustyna, yze svyątha glova yego [yego] slotka trudno pchayączem tarnym [ukoronowana?], boską volyą stalo szye, yze tako vkoronovan

     [Ale podług świętego Augustyna, iże święta głowa jego [yego] słodka trudno pchającem tarnim [ukoronowana?], boską wolą stało sie, iże tako ukoronowan]

   1. (figuratively, hapax legomenon) to prick, to puncture, to sting
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[8], page 830:

        Prze odpusczenye grzechow yest czyrpyal, ktore grzechy czlovyeka pchayą-cz albo kolyą-cz vyączey nyzly czyrnye

        [Prze odpuszczenie grzechow jest cirpiał, ktore grzechy człowieka pchają-ć albo kolą-ć więcej niżli cirnie]

2. (attested in Masovia, Greater Poland) to push (to move forcefully)
   • 1920 [1402], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 258, Płońsk:

     Tom vczinil za iey poczøtkem, kedi mø s pecza pchala

     [Tom uczynił za jej początkiem, kiedy mię z pieca pchała]

   • 1967 [1402], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 188, Kościan:

     Jaco Opacz ne vderzil odlewf Jandrzea po *gambey, ale gy pchal swe roley

     [Jako Opac(z) nie uderzył odlew Jędrzeja po gębie, ale ji pchał z swe rolej]

   • 1920 [1410], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 1453, Płońsk:

     Yacom ya ne yechal na Staskow dom sylø samosothm ani yego zoni pchal nogø, pychal

     [Jakom ja nie jechałna Staśkow dom siłą samoszotm ani jego żony pchał nogą, pychał]

   • 1920 [1427], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 2665, Zakroczym:

     Iacom ya Pawla nye syepal any pchal samopyanth silø […] Micolag Pa­wla nye syepal ani pchal samopyąth silø

     [Jakom ja Pawła nie siepał ani pchał samopięć siłą […] Mikołaj Pawła nie siepał ani pchał samopięć siłą]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[9], page 653:

     Nyektorzy z boku pchayącz

     [Niektorzy z boku pchając]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 664:

     A ony nye telko pchaly y byly, alye tez plvaly y rzygaly yemv pod noss

     [A oni nie telko pchali i bili, ale też plwali i rzygali jemu pod nos]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[11], page 694:

     Any vymy, yesczely zyw albo yvzly vbyly, gednosmy vydzyely przez ląka Iozeff byyącz, pchayącz, syepayącz przed szye y za szye

     [Ani wymi, jeszczeli żyw albo iwżli ubili, jednośmy widzieli prze łąkę Jozef bijąc, pchając, siepając przed się i za się]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[12], page 701:

     Postavyly y srod domv y daly yemv dlugą chvylą stacz a tu byegayącz okolo yego y byly, y pchaly nyektorzy

     [Postawili ji środ domu i dali jemu długą chwilę stać a tu biejająć około jego i byli, i pchali niektorzy]

• Polish: pchać
• Silesian: pkać (obsolete)

• Boryś, Wiesław (2005), “pchać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “pchać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “pchać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• S. Urbańczyk, editor (1970), “pchać”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 6, Wrocław, Warsaw, Kraków: Polish Academy of Sciences, page 61
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “pchać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “pchać”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Inherited from Old Polish pchać.

• Audio 1; “pchać”:

  (file)

• Audio 2; “pchać się”:

  (file)

• Rhymes: -at͡ɕ
• Syllabification: pchać

pchać impf (perfective pchnąć)

1. (transitive) to push (to move something forward by physical force)

   Synonym: popychać

   Antonym: ciągnąć

2. (transitive) to push (to place someone or something inside something by force) [with do (+ genitive) ‘to what’; or with w (+ accusative) ‘into what’]

   Synonym: wpychać

3. (transitive) to push (to persuade someone to do something) [with do (+ genitive) ‘to what’; or with ku (+ dative) ‘to what’]

   Synonym: popychać

   Antonym: powstrzymywać

4. (transitive, colloquial) to stuff (to eat too much or persuade someone to eat too much) [with w (+ accusative) ‘into whom’]

   Synonym: wpychać

5. (transitive, collloquial) to stuff (to allocate large financial resources for something) [with w (+ accusative) ‘into what’]
6. (transitive) to push (to cause progress in some activity)

   Synonym: popychać

7. (transitive) to get, to hit (to strike a blow with something sharp)
8. (transitive, colloquial) to push (to force something into something)

   Synonym: wkładać

9. (transitive, colloquial) to push (to do a significant part of some work, to speed up something)
10. (transitive, colloquial) to push (to invest significant sums in something)
11. (transitive, colloquial) to push (to send someone with a letter, parcel; also: to send a letter, parcel)
12. (transitive, obsolete) to pierce, to stab

    Synonyms: dźgać, kłuć

13. (reflexive with się) to push oneself (to try to get somewhere by making one's way)

    Synonyms: cisnąć się, przepychać się

14. (reflexive with się) to push oneslef (to move stubbornly in a certain direction)

• pchać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• pchać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• pchać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “pchać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “pchać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “pchać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “pchać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “pchać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 4, Warsaw, page 100
• pchać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• pchać się in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego