chować

Inherited from Proto-Slavic *xovati. First attested in the 14th century.

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /xɔvat͡ɕʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /xɔvat͡ɕʲ/

chować impf

1. (transitive, attested in Greater Poland, Masovia, Lesser Poland) to hide, to conceal

   Synonyms: przechowawać, przechowować, przechowywać

   • 1959 [1391], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 281, Poznań:

     Iako Zagarza zemskego sbega ne choual ani s nim zil

     [Jako Zagarza ziemskiego zbiega nie chował ani z nim żył]

   • 1902 [1404], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎^[1], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 212:

     Micolay ne chowal Iana a Sczepana na Sandziuoiewi kone, ani gich vzitka ma

     [Mikołaj nie chował Jana a Szczepana na Sędziwojewy konie, ani jich użytka ma]

   • 1902 [1406], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎^[2], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 309:

     Rzeszotarzewski Cuyawki w ti czaszi ne choval, kedi Grzimcze […] scot pobralj ani iego radø, ani kasznø

     [Rzeszotarzewski Kujawki w ty czasy nie chował, kiedy Grzymce […] skot pobrał ani jego radę, ani kaźnię]

   • 1974 [1425], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎^[3], volume IV, number 919, Kalisz:

     Yakom ne chowal szbegow Lagnowa a Komarka any gynych szbegow, any sz ma volą... Mycolaya poszgly

     [Jakom nie chowal zbiegow Łęgnowa a Komarka ani jinych zbiegow, ani z mą wolą... Mikołaja pożgli]

   • 1950 [1425], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 128, Warsaw:

     Stanislaw w x[an]zey zemy […] [slo]dzeyow ne chowa any vzytku (ma)

     [Stanisław w księżej ziemi […] [zło]dziejow nie chowa ani użytku (ma)]

   • 1967 [1427], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 1311, Kościan:

     Isze Tiphan ne byl przi czeladzy pana podzathcowey, kedy gya Stasek […] starosta lapal, any o tem vedzal, any rzekl, by dan[y]a *swezycz podzandcowa czeladz aby on wschitko slodzeye chowal

     [Iże Tyfan nie był przy czeladzi pana podsędkowej, kiedy ją Staszek […] starosta łapał, ani o tem wiedział, ani rzekł, by dan[y]a zwięzić podsędkowa czeladź, aby on wszytko złodzieje chował]

   • 1967 [1428], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 1341, Kościan:

     Jako pany Zacowska Elizabeth nye przechowala any chowala pozescze

     [Jako pani Żakowska Elizabet nie przechowała ani chowała pożeżce]

   • 1967 [1432], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 1433, Kościan:

     Iakom nye wedzal, czyg byl ten gelen, any sznamyenya zadnego myal chowanego

     [Jakom nie wiedział, czyj był ten jeleń, ani znamienia żadnego miał chowanego]

   • 1885-2024 [1440], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[4], volume VIII, Chęciny, page 17:

     Mroczek blandnego wolu w szew oborze nye chowal any go zapovyadal

     [Mroczek błędnego wołu w swe oborze nie chował ani go zapowiadał]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 82:

     Szlvdzy nyevolny […] gdy vczekayą, noczowani bywayą y chowany

     [Słudzy niewolni […] gdy uciekają, nocowani bywają i chowani]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 82:

     A thego dla, gdyby thaczy v kogo pothem noczowany byly a chowany, then tho ma ye wstrzymacz

     [A tegodla, gdyby tacy u kogo potem nocowani byli a chowani, ten to ma je wstrzymać]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 82:

     Paknyąly then vczynycz tho opusczy, a pan slvgy onego przese szwyathky doszwyathczy przecziwko gemv, ysz on nyewolne chowal, tedy panu, czy byl, ma gy zaplaczycz sz vyną pyącznadzescza

     [Paknięli ten uczynić to opuści a pan sługi onego przeze świadki doświadczy przeciwko jemu, iż on niewolne chował, tedy panu, czyj był, ma ji zapłacić z winą pięćnadzieścia]

   • 1879 [1450], Jan Tadeusz Lubomirski, editor, Księga ziemi czerskiej 1404-1425. Liber terrae Cernensis‎^[5], Masovia, page LXXXIII:

     Zdzyschek z slodzeyem nye zil ani go w domu chowal

     [Zdyszek z złodziejem nie żył ani go w domu chował]

   • 1921 [1460], Kazimierz Tymieniecki, editor, Procesy twórcze formowania się społeczeństwa polskiego w wiekach średnich‎^[6], page 202:

     Stani­slaw nye chowal zlodzeya, ktory wycratl Woczechowy sol

     [Stanisław nie chował złodzieja, ktory wykradł Wojciechowi sol]

   • 1885-2024 [1466], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[7], volume VIII, Chęciny, page 20:

     Jako ya nye chowam any mam w domu moyem, nye bandancz bartnyk, wyrzbna

     [Jako ja nie chowam ani mam w domu mojem, nie będąc bartnik, wirzbna]

   • 1879 [1471], Jan Tadeusz Lubomirski, editor, Księga ziemi czerskiej 1404-1425. Liber terrae Cernensis‎^[8], Masovia, page LXXXV:

     Jakom ya Mycolaya *minarczika przesz zapovyecz panską nye chowal w mlynye chyliczskym, ktory mlyn szdzekl dochodow sz mlyna them sezenyem, yako trzydzeszczy kop gr[oszy] […] nye udzelal panu Janusschevy sz lesznego mlyna

     [Jakom ja Mikołaja m[ł]ynarczyka przez zapowiedź pańską nie chował w młynie chyliczskim, ktory młyn zdżegł, dochodow z młyna tem seżżeniem, jako trzydzieści kop gr[oszy] […] nie udziełał panu Januszewi z leśnego młyna]

   • 1908 [1471], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume VIII, pages 2, 38:

     W mem domv zlodzeya nye cho­wam

     [W mem domu złodzieja nie chowam]

   • 1908 [1471], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume VIII, pages 2, 39:

     Nye choval […] w domv […] nyeprzyączol z Ruschy

     [Nie chował […] w domu […] nieprzyjacioł z Ruszy]

   • 1950 [1488], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1633, Warsaw:

     Jakom ya nye chowal konya bladnego

     [Jakom ja nie chował konia błędnego]

   • 1950 [1496—1504], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1829, Warsaw:

     Jakom ya nye ossadzyl kmyecza Woczecha Curowycza po rankoyemsthwye any syedzy v mnye we wszy Conothopey, any go chowam, any byl po Bozem Narodzenyv

     [Jakom ja nie osądził kmiecia Wojciecha Kurowicza po rękojemstwie ani siedzi u mnie we wszy Konotopiej, ani go chował, ani był po Bożem Narodzeniu]

   1. (reflexive with się, attested in Masovia, hapax legomenon) to hide, to conceal oneself
      • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[9], Mierzeniec, Płock, line 351:

        Gdybych szyą w szemy choval albo twardo szamvroval, zalybych wszethl thwey moczy?

        [Gdybych się w ziemi chował albo twardo zamurował, zalibych uszedł twej mocy?]

2. (transitive, attested in Greater Poland, Masovia, Lesser Poland) to store, to keep, to hold (to maintain, e.g. in safety or for later)
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 69:

     Cv they to gyerdze […] slvszayą […] szkrzynye y szkrzynky, czo na nyewyasty szluszayą, czo swe nyewyesczkye rzeczy chowayą y zamykayą

     [Ku tej to gierdzie […] słuszają […] skrzynie i skrzynki, co na niewiasty słuszają, co swe niewiesckie rzeczy chowają i zamykają]

   • 1950 [1430], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 341, Warsaw:

     Jako mne Stanislaw nye dal m[ye]cza chowacz

     [Jako mnie Stanisław nie dał m[ie]cza chować]

   • 1885-2024 [1445], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[10], volume VIII, Chęciny, page 18:

     Czyczibor nye dal Byernathowy tkanky chowacz partowey yako szescznaczcze kop

     [Cz[y]cibor nie dał Biernatowi tkanki chować partowej jako sześćnaćcie kop]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 22:

     Cząnzza […] oszm dny czala przes czązzebnyka […] ma bicz chowana

     [Ciąża […] ośm dni, cała przez ciążebnika […] ma być chowana]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 78:

     Chczemy, aby przerzeczone kszągy wyelkego wyecza y dzeye poth zamkem trzech klvczow oththychmyasth cho­wany

     [Chcemy, aby przerzeczone księgi wielkiego wieca i dzieje pod zamkiem trzech kluczow ottychmiast chowany]

   • 1921 [1454], Kazimierz Tymieniecki, editor, Wolność kmieca na Mazowszu w wieku XV‎^[11], Masovia, page 76:

     O kthorego paropka Stanislaw na Micolaya zalowal, thego hon chowa s Stanislawowa wola

     [O ktorego parobka Stanisław na Mikołaja żałował, tego hon chowa z Stanosławową wolą]

   • 1908 [1455], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume VIII, pages 2, 45:

     Przyvyley, kthori oczecz Jacubow Nathborovy chowacz dal

     [Przywilej, ktory ociec Jakubow Natborowi chować dał]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[12], 16, 32:

     Napelny gomor z nyego, a chowayczye bødøøczich potem w narodzech, abi znaly chleb, gymszesm karmyl was na puszczy

     [Napełni gomor z niego, a chowajcie będących potem w narodziech, aby znali chleb, jimżeśm karmił was na puszczy]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[13], 16, 33-34:

     Veszmy ssøød geden, a puszcz tam mannø, czsocz mosze wszøøcz gomor, a polosz przed panem, abi bilo chowano w narody wasze […] I poloszyl gest Aaron ustawnye, abi chowan bil

     [Weźmy ssąd jeden, a puść tam mannę, csoć może wziąć gomor, a położ przed Panem, aby było chowano w narody wasze […] I położył jest Aaron ustawnie, aby chowan' był]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[14], 12, 6:

     W[y]eszmyeczye koszelka a bødzyeczye gy chowacz asz do czwartego naszczye dnya

     [W[y]eźmiecie koziełka a będziecie ji chować aż do czwartego naście dnia]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[15], 27, 36:

     Azasz mnye takyesz nye chowal pozegnanya?

     [Azaś mnie takież nie chował pożegnania?]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[16], page 209:

     Wszelki człowiek pirwej wino dobre postawi, a kiedy sie upiją, tedy da, co podlejsze ma, aleś ty chował dobre wino aż dotychmiast

     [Wszelki człowiek pirwej wino dobre postawi, a kiedy sie upiją, tedy da, co podlejsze ma, aleś ty chował dobre wino aż dotychmiast]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[17], pages 408-409:

     Trzeczy przyschedl y rzekl: Krolyv, mna tvoyą, ktorązem vzyal, chovalem yą obvynawschy [w] rąb[b]ek, bom szye czyebye bal, yzesz czlovyek oszyągly albo przykry, byerzesz, czegozesz nye polozyl, a znyesz, czegosz nye zyal. A krol yemv rzekl: S tvoych czyą vst ossądzam, slugo zly. Vyedzyalesz, yzem ya czlovyek ossyągly a byorą, czegom nye polozyl

     [Trzeci przyszedł i rzekł: «Krolu, mnę twoję, ktorążem wziął, chowałem ją obwinąwszy w rąbek, bom sie ciebie bał, iżeś człowiek osiągły albo przykry: bierzesz, czegożeś nie położył a żniesz, czegoś nie siał». A krol jemu rzekł: Z twoich cię ust osądzam, sługo zły. Wiedziałeś, iżem ja człowiek osiągły a biorę, czegom nie położył]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[18], page 308:

     Nie chowajcie złota ani srebra […] waszych mieszkoch

     [Nie chowajcie złota ani srebra […] w wa­ szych mieszkoch]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[19], page 326:

     Wszedł w syna­ gogę […] a tu był człowiek, który miał rękę uschłą, a Żydowie ji chowali chcąc, aby ji miły Jesus uzdrowił w sobotę, aby ji mogli nawadzić albo osoczyć

     [Wszedł w syna­ gogę […] a tu był człowiek, który miał rękę uschłą, a Żydowie ji chowali chcąc, aby ji miły Jesus uzdrowił w sobotę, aby ji mogli nawadzić albo osoczyć]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[20], page 444:

     Tedy rzekl myly Iesus: Nyechay yey, acz chova tą mascz kv memv pogrzebv

     [Tedy rzekł miły Jesus: Niechaj jej, ać chowa tę maść ku memu po­ grzebu]

   • 1950 [1462], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1156, Warsaw:

     Jako mye Pelka nye dal chovacz lystha […] wyennego Malgorzacyna na wroczenye

     [Jako mie Pełka nie dał chować lista […] wiennego Małgorzacyna na wrocenie]

   • 1908 [1464], Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, volume VIII, pages 2, 29:

     Yakom ya [l]listha nye zachowal, ktori sluschil Boguslavovy y dzathkam yego, anym go ssobye na pomocz choval

     [Jakom ja lista nie zachował, ktory służył Bogławowi i dziatkam jego, anim go sobie na pomoc chował]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[21], Mierzeniec, Płock, line 153:

     Dalbych dobry colacz vpyecz, bych mogl przeth tobv vczyecz. Mors dicit: Chovay szobye poczthy szwoye, roszdrasznysz mya tyle dwoye

     [Dałbych dobry kołacz upiec, bych mogł przed tobą uciec. Mors dicit: Chowaj sobie poczty swoje, rozdraźnisz mię tyle dwoje!]

   • 1950 [1468], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2985, Warsaw:

     Jako ya nye przechowiwam oczczowego gymyenya, ale czo chowam, tho chowam swogye

     [Jako ja nie przechowywam oćcowego jimienia, ale co chowam, to chowam swoje]

   • 1950 [1471], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1421, Warsaw:

     Yako my Stanislaw nye dal cztyrzech y dwdzyesthu koop chovacz ku vye[r]ney rącze

     [Jako my Stanisław nie dał cztyrzech i dwudziestu kop chować ku wiernej ręce]

   • 1981-2001 [c. 1500], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume I, Trzemeszno, page 36:

     Tunc temporis pullus nutriebatur, oslatko chowane, cum ea

     [Tunc temporis pullus nutriebatur, oślątko chowane, cum ea]

   • 1882 [XV p. post.], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎^[22], page 285:

     Ktho komv daly czokolye chowacz, vkradnąly mv tho […] , a nye naydąly zlodzyeya, tedy ten, czo mv dano chowacz, przyszasze, yako nye szkorzyszczyl thego

     [Kto komu dali cokole chować, ukradnąli mu to […] , a nie najdąli złodzieja, tedy ten, co mu dano chować, przysięże, jako nie skorzyścił tego]

   • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 293:

     A Maria chovala wszystky slova thy, nosząncz w szyerczv svoym

     [A Maryja chowała wszystki słowa ty, nosząc w siercu swoim]

   • End of the 15th century, Ladislas of Gielniów, De nativitate Domini - Pieśń o narodzeniu Pańskim, Gielniów, line 78:

     Wyelebna mathuchna boza slowa w szyerczv szwem chowala

     [Wielebna matuchna boża słowa w siercu swem chowała]

   1. (attested in Lesser Poland, hapax legomenon) to keep in mind; to be mindful of
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[23], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 129, 3:

        Bødzeszly lychoty chowacz, pane, pane, kto sczyrzpy?

        [Będzieszli lichoty chować, Panie, Panie, kto ścirzpi?]

3. (attested in Kuyavia, Masovia, law) to hold (to keep a person or animal for judicial security)
   • 1897 [1423], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[24], volume VII, number 330, Brześć Kujawski Voivodeship:

     Micolay temu kmeczoui cztir ran ne dal, ale yaw gi w szwem gayu, *choualem gi iako yanczcza

     [Mikołaj temu kmieciowi cztyrz ran nie dał, ale jąw ji w swem gaju, *chowałem ji jako jęćca]

   • 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 336, Warsaw:

     Jakom ya Przeyczina scotha nye chowal mymo godzinan

     [Jakom ja Przejczyna skota nie chował mimo godzinę]

   • 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2808, Warsaw:

     Jacom ya o thø krziwdø oth Abrama wstal, eze mi krowø wzøl […] , a yam gemv za yvtra cinsz dawal, a on go nye chcyal wzøcz ani krowi wroczicz, ale gø chowal dwe nyedzele przes dw dnv

     [Jakom ja o tę krzywdę od Abrama wstał, eże mi krowę wziął […] , a jam jemu za jutra czynsz dawał, a on go nie chciał wziąć ani krowy wrocić, ale ją chował dwie niedziele przez dwu dnu]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 13:

     Cyrzpyąnczy skodą oth popaszce zytha a konye albo skoth zayąthi przes nocz chowawszi, do blyszsey obori kastellanskey alybo xanszkey dopąndzycz mayą

     [Cirzpiący szkodę od popaśce żyta a konie albo skot zajęty przez noc chowawszy, do bliższej obory kasztelańskiej alibo księskiej dopędzić mają]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 60:

     Wogewoda tego tho begayączego chowacz moze przes szescz nyedzel […] , a przes then czasz then tho wogewoda […] sprawyedlywosczy gemv szvkay

     [Wojewoda tego to biegającego chować może przez sześć niedziel […] , a przez ten czas ten to wojewoda […] sprawiedliwości jemu szukaj]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 82:

     Then tho ma ye wstrzymacz a w dworze krolewskem bliszszem oszwyathczycz a powyedzecz, ysz thake ma wsczągnyone a chowa

     [Ten to ma je wstrzymać, a w dworze krolewskiem bliszczem oświadczyć a powiedzieć, iż takie ma wściągnione a chowa]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 100:

     In domum laci gdzie ianczcze chovayą

     [In domum laci gdzie jęćce chowają]

   • 1950 [1471], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2957, Warsaw:

     Ja­kom ya wolv w oplothkach nye zayal gwalthem a onego nad obyczay nye chowal w oborze

     [Jakom ja wołu w opłitkach nie zajął gwałtem a onego nad obyczaj nie chował w oborze]

   • 1950 [1490], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1703, Warsaw:

     Jakom ya ny[e] vybyl Mykolaya, slodzyeya yego, se czwyrdzey, kthorego on choval kv praw yako swego slodzyeya, gwalthem szamoczwarth de domo ipsius

     [Jakom ja nie wybił Mikołaja, złodzieja jego, ze ćwirdziej, ktoroego on chował ku prawu jako swego złodzieja, gwałtem samoczwart de domo ipsius]

4. (attested in Greater Poland, hapax legomenon) to bury a dead person

   Synonym: pochowawać

   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 129:

     Gyeden czlowyek szam szye byl obyeszyl: czo sz nym maya vczynycz, mayaly gy chowacz, a yako albo gdzye gy pogrzescz?

     [Jeden człowiek sam sie był obiesił: co z nim mają uczynić, mająli ji chować, a jako albo gdzie ji pogrześć?]

5. (transitive, attested in Greater Poland, Masovia) to foster; to keep; to sustain, to maintain; to feed
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 82:

     Polyeczyl yey szwe dzyeczy chowacz do pelnych lath, a gdy ye lath dochowa, thedy ona dzyerzecz ma tho gymyenye

     [Polecił jej swe dzieci chować do pełnych lat, a gdy je lat dochowa, tedy ona dzierżeć ma to jimienie]

   • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[25], [26], [27]}, volume XXII, page 242:

     To blogoslawyenstwo gedna czlowyeka ku bogu tako tho, eze ządzą swą boga myluge yako swoy początek a swego pana, gen gy chowa y gim syą opyeka

     [To błogosławieństwo jedna człowieka ku Bogu tako to, eże żądzą swą Boga miłuje jako swoj początek a swego Pana, jen ji chowa i jim się opieka]

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[28], line 17:

     *Cchowal gye na wyelebnosczy y na krasze y myąl koszdy szwe szlothe paszy

     [*Chował je na wielebności i na krasze i miął kożdy swe złote paszy]

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[29], line 20:

     *Cchowal szyrothy i wdowy, dal gym oszobne trzi stoly

     [Chował siroty i wdowy, dał jim osobne trzy stoły]

   • 1930 [c. 1455], “III Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[30], 22, 27:

     Wsadzcye tego møsza w cyemnyczø a chowaycye gy chlebem *zamotka a wodø truchloscy

     [Wsadźcie tego męża w ciemnicę a chowajcie ji chlebem zamętka a wodą truchłości]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[31], page 800:

     Dalej rzekł Herod: Jesusie, […] jeszcze cie chcę w mem domu chować a dawać tobie wszytki potrzeby albo cię darowawszy i puszczę z ich mocy

     [Dalej rzekł Herod: Jesusie, […] jeszcze cie chcę w mem domu chować a dawać tobie wszytki potrzeby albo cię darowawszy i puszczę z ich mocy]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[32], page 482:

     Ale gorze będzie żonam w ony dni płod noszącym i takież swe dziatki chowającym

     [Ale gorze będzie żonam w ony dni płod noszącym i takież swe dziatki chowającym]

   • 1950 [1470], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2997, Warsaw:

     Jakom ya zonka cho­waną w domv czeleszthnye nye vdzelal zivyey (leg. z żywiej) marthwey glowi

     [Jakom ja z żonką chowaną w domu cielestnie nie udzielał z żywiej martwiej głowy]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 134:

     Spolv chovany collactaneus id est eodem lacte nutritus

     [Społu chowany collactaneus id est eodem lacte nutritus]

   • 1922 [1472], “Sądownictwo w sprawach kmiecych a ustalanie się stanów na Mazowszu pod koniec wieków średnich”, in Kazimierz Tymieniecki, editor, Prace Komisji Hisorycznej, volume 3, Masovia, page 77:

     Gernold pr[ze]sz svego syna Pyothra, kthorego choua w domv swem y na szvem chlebye, nye sbil barthnyka

     [Gernold pr[ze]z swego syna Piotra, ktorego chowa w domu swem i na swem chlebie, nie zbił bartnika]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[33], Modlitewnik Nawojki, page 87:

     Thy mnye chovasch y zywysch az do thego czaszv dzyszyeyschego

     [Ty mnie chowasz i żywisz aż do tego czasu dzisiejszego]

   1. (transitive, attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, hapax legomenon) to foster; to rear, to educate
      • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[34], Łęczyca, Poznań, line 54:

        Bo czego ne we doma chowany, tho mu powe geszdzaly

        [Bo czego nie wie doma chowany, to mu powie jeżdżały]

   2. (reflexive with się, hapax legomenon) to be; to remain
      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[35], page 13:

        Nygdy szyą nye skalyala podlvg obyczaya dzyeczyączego, alye szye zawzdy czysczye chovala

        [Nigdy się nie skalała podług obyczaja dziecięcego, ale sie zawżdy czyście chowała]

   3. (transitive, attested in Greater Poland, Masovia) to pasture, to keep animals
      • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 128:

        Strawą kto *mo zaplaczycz, a kto ma thego konya w szwey obronye chowacz?

        [Strawą kto *ma zapłacić, a kto ma tego konia w swej obronie chować?]

      • 1878-1889 [1414], Archiwum Komisji Historycznej‎^[36], volume III, Kalisz, page 242:

        To swatczimi, iaco Dobesz zabil Katharzininą szarną sze szwonky chovaną

        [Jako to świadczymy, jako Dobiesz zabił Katarzyninę sarnę se zwonki chowaną]

      • 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2911, Warsaw:

        O cthorego weprza na myø Pyotr szalowal, tegom ya s gego wolyø w mem domv nye chowal

        [O ktorego wieprza na mię Piotr żałował, tegom ja z jego wolą w mem domu nie chował]

      • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 12:

        Pozyczaw konya v przyiaczelya, ochromyegely w nyego, ma gy chowacz za dwye nyedzely.

        [Pożyczaw konia u przyjaciela, ochromiejeli u niego, ma ji chować za dwie niedzieli.]

      • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[37], volume V, page 283:

        Choval pascit

        [Chował pascit]

      • 1950 [1475], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1389, Warsaw:

        Jakom ja panv Mjcolayevy […] nye vkrathl ryp s szadzem s wody, kthore on sobye ku potrzebye sweyh chowal

        [Jakom ja panu Mikołajewi […] nie ukradł ryb z sadem z wody, ktore on sobie ku potrzebie swej chował]

6. (reflexive with się, attested in Masovia) to live

   Synonym: żyć

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[38], line 74:

     Szwych starszych nykdy nye gnyewą[y], chową[y] szą w czczy i w kaszny

     [Swych starszych nikdy nie gniewa, chowa się w[e] czci i w kaźni]

   • 1950 [1468], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1322, Warsaw:

     Jako ya tho vyem, eze sya Micolay Praczki v szemy vczczivye chovą

     [Jako ja to wiem, eże się Mikołaj Praczki w ziemi uczciwie chowa]

   1. (with żywot, attested in Lesser Poland, Masovia) to lead one's life

      chować żywot ― to lead one's life

      • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[39], Krakow, page 172r:

        Abichom nasz szyuoth czystho y tesze f svøtoscy *chwoualy

        [Abychom nasz żywot czysto i teże w świątości ch[w]owali]

      • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[40], Mierzeniec, Płock, line 430:

        Vszrza madrzy thego szwyatha, ysz dobra boszką othplathą: chovaly thv zyvoth szwoy czaszno, alycz gych zyrcza nath sloncze yaszno

        [Uźrzą mądrzy tego świata, iż dobra boska otpłata: chowali tu żywot swoj ciasno, alić jich sirca nad słońce jasno]

      • c. 1463, Dawid z Mirzyńca, Skarga umierającego‎^[41], Płock, line 30:

        Halerzem lakomo szbyeral, szwoy zyvoth roszpusthnye chowal

        [Halerze-m łakomo zbierał, swoj żywot rozpustnie chował]

7. (attested in Lesser Poland) to guard, to protect
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[42], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 11, 8:

     Ty, gospodne, chowacz bødzesz nas y strzedz bødzesz nas

     [Ty, Gospodnie, chować będziesz nas i strzec będziesz nas]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[43], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 101:

     Ode wszelky zley droghy chowal gesm noghi moge, bych strzegl slowa twoya

     [Ode wszelki złej drogi chował jeśm nogi moje, bych strzegł słowa twoja]

   • 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎^[44], page 321:

     Sødza wscyeklym gnyewem yøl sye saam bycz a rzkøcz swym slugam: Nądzny, czemuscye nye chowaly bogow naszich?

     [Sędzia, wściekłym gniewem jął sie sam bić a rzkąc swym sługam: Nędzni, czemuście nie chowali bogow naszych?]

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[45], line 81:

     Kaszdi czlonek w mym ziwocze chczą chowacz w kaszny y w cznocze

     [Każdy członek w mym żywocie chcę chować w kaźni i w cnocie]

   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[46], 34, 22:

     Bily posiany od krolya ku Oldze […] , zenye Sellum […] , gensze chowal odzenya poswyøtna

     [Byli posiani od krola ku Oldze […] , żenie Sellum […] , jenże chował odzienia poswiętna]

   • 1930 [c. 1455], “Is”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[47], 49, 8:

     W dzen zb[awye]nya pomoglem tobye, a ch[owa]lem [cy]ø

     [W dzień zb[awie]nia pomogłem Tobie, a ch[owa]łem [ci]ę]

   • 1927 [c. 1455], Kazimierz Dobrowolski, editor, Przyczynki do dziejów średniowiecznej kultury polskiej z rękopisu szczyrzyckiego, Szczyrzyc, page 325:

     Chovay bidlo kaszdy szvoye, grudzyen gymye-cz moye

     [Chowaj bydło każdy swoje, griudzień gimie-ć moje]

   1. (reflexive with się, attested in Lesser Poland) to guard oneself, to protect oneself; to watch out [with genitive ‘for what’; or with od (+ genitive) ‘for what’]
      • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[48], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 26:

        Chowacz se bødø od lichoti moiey

        [Chować się będę od lichoty mojej]

      • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[49], 24, 6:

        Choway syø tego, abi nye wodzil syna tamo s sobø

        [Chowaj się tego, aby nie wodził syna tamo z sobą]

      • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[50], 31, 24:

        Choway szø, abi nye mowyl przeczy w Iacobowy

        [Chowaj się, aby nie mowił przeczy w Jakobowi]

      • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[51], 22, 2:

        Mow kv Aaronowi a k synom gego, acz syø chowayø od tego

        [Mow ku Aaronowi a k synom jego, ać się chowają od tego]

      • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[52], 18, 9:

        Choway syø, abi nye nasladowal ganyebnosczi wszistkich tich naro­dow

        [Chowaj się, aby nie naśladował ganiebności wszystkich tych narodow]

      • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[53], 25, 19:

        Choway syø, a nye zapomnysz

        [Chowaj się, a nie zapomnisz]

      • 1930 [c. 1455], “Jos”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[54], 6, 18:

        A vi syø chowaycze tego, abyscze syø wszego nye dotikali

        [A wy się chowajcie tego, abyście się wszego nie dotykali]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[55], page 35:

        Przeto ja chciałem sie tego grzecha chować niewinien

        [Przeto ja chciałem sie tego grzecha chować niewinien]

      • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[56], page 360:

        Baczycie a cho­wajcie sie od kwasu licemiernikow i kacerzow

        [Baczycie a cho­wajcie sie od kwasu licemiernikow i kacerzow]

8. (transitive, attested in Lesser Poland, Masovia, Greater Poland) to keep; to preserve; to observe (to practice, maintain e.g. a custom, commandment, advice, covenant, deadline, form, silence, faith, purity, vanity, the truth, day, night)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[57], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 105, 14:

     Ne chowaly s[e]ø rady yego

     [Nie chowali są rady jego]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[58], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 77, 63:

     Y otewroczili sø se y ne chowali smolwy

     [I otewrocili są sie i nie chowali smołwy]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[59], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 30, 7:

     Nenasrzal ies chowaiøcze prosznoscy

     [Nienaźrał jeś chowający prożności]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[60], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 102, 17:

     A prawda yego nad syny synowymy tczem, czso chowayø vstawenye

     [A prawda jego nad syny synowymi, ciem, cso chowają ustawienie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[61], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 118, 168:

     Cchowal gesm kazny twoge

     [Chował jeśm kaźni twoje]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[62], Krakow, page gl. 139:

     Volatilia tam domita, chowane, quam indomita

     [Volatilia tam domita, chowane, quam indomita]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[63], Krakow, page 171b:

     Gego dary mamy chouacz

     [Jego dary mamy chować]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[64], Krakow, page 171b:

     Kako my ten tho boszy dar chouamy, gdis szø smerthnego grzecha dopusczamy?

     [Kako my ten to boży dar chowamy, gdyż się śmiertnego grzecha dopuszczamy?]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[65], Krakow, page 172a:

     Svøthy Vawrzynecz […] thy tho dary gest on thuardo choual a prestocz szø gest on do krolefstwa nebeszkego byl dostal

     [Święty Wawrzyniec […] ty to dary jest on twardo był chował, a przeztoć się jest on do krolewstwa niebieskiego był dostał]

   • 1877-1881 [c. 1418], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 2151:

     V karanyv yest grozni, a w vpomynanyv lagodni a mylozczyvi, *vyezoli alye w vyeszelyv vaschnaszcz chovayanci

     [W karaniu jest groźny a w upominaniu łagodny a miłościwy, wiesioły ale w wiesielu ważność chowający]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 5:

     Chczemi, abi forma przekazanya w lysczech polozona pylnye chowana y pelnyona

     [Chcemy, aby forma przekazania w liściech położona pilnie chowana i pełniona]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 61:

     Kmyecz othydz ma oth swego pana […] tylko w Boze Narodzenye podlvg obyczayv dotychmyasth chowanego

     [Kmieć otyć ma ot swego pana […] tylko w Boże Narodzenie podług obyczaju dotychmiast]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:

     Roky, yako dothychmyast chowano gest, mayą bycz dzyrzany y chowany

     [Roki, jako dotychmiast chowano jest, mają być dzirżany i chowany]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 65:

     Vstawyamy a vyvolanym wyekvgistim cho­wacz kazemy

     [Ustawiamy a wywołanym wiekuistym chować każemy]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 72:

     Gdi tako wyelky dlug krothkego czaszv […] nagle zaplaczon nye moze bycz, sz mylosczy vstawyano bycz osządzamy, aby oszmynaczcze nyedzel rok wpolyczono chowan alybo vstawyon byl kv zaplaczenyv

     [Gdy tako wielki dług krotkiego czasu […] nagle zapłacon nie może być, s miłości ustawiono być osądzamy, aby ośmnaćcie niedziel rok wpoliczono chowan alibo ustawion był ku zapłaceniu]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 74:

     Kv othlozenyv szkodnego nalogv, yenze dotychmyasth myedzy naszimy poddanymy tilko sz pozywanya albo obiczayv chowan byl

     [Ku otłożeniu szkodnego nałogu, jenże dotychmiast miedzy naszymi poddanymi tylko z pozywania albo obyczaju chowan był]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 100:

     Kmyecz se wsy […] , nye wczinyf prawa w zyemy naschey vstawyonego, trzimalego, myanego i chowalego panu swemu, […] wischedl

     [Kmieć se wsi […] , nie uczyniw prawa w ziemi naszej ustawionego, trzymałego, mianego i chowałego panu swemu, […] wyszedł]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[66], 12, 25:

     Bødzeczye chowacz ty to obiczage duchowne

     [Będziecie chować ty to obyczaje duchowne]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[67], 28, 1:

     Ale bødzesli *slvthacz glosv Pana Boga swego, aby czinil y chowal wszistko przikazanye gego, […] vczini czø Pan Bog twoy visszego nad wszistki lvdzi

     [Ale będzieszli słuchać głosu Pana Boga swego, aby czynił i chował wszystko przykazanie jego, […] uczyni cię Pan Bog twoj wyższego nad wszystki ludzi]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[68], 28, 14:

     Przikazvyø tobye dzysz, aby chowal y pelnil a nye pochilal syø od nyego ani na praviczø ani na leviczø

     [Przykazuję tobie dziś, aby chował i pełnił, a nie pochylał się od niego ani na prawicę ani na lewicę]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[69], 28, 15:

     Iestli nye chczesz sliszecz glosv *panv boga twego, aby chowal y pelnil wszitka przikazanya gego y dvchowne obyczaye […] , spadnø na czø wszitki kløtwy ty to y wyøzø syø w czø

     [Jestli nie chcesz słyszeć głosu Pana Boga twego, aby chował i pełnił wszytka przykazania jego i duchowne obyczaje […] , spadną na cię wszytki klątwy ty to i wwiążą się w cię]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[70], 17, 10:

     Tocz gest slub moy, genze maczye chowacz

     [Toć jest ślub moj, jenże macie chować]

   • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[71], 1, 5:

     Panye boze […] , gen chowasz slyvb

     [Panie Boże […] , jen chowasz ślub]

   • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[72], 3, 16:

     Czistøm chowala duszø mø ot wszelkego zlego poszødanya

     [Czystąm chowała duszę mą ot wszelkiego złego pożądania]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[73], 12, 42:

     Nocz ta to gospodnowa ma chowana bicz […] Tøø chowacz mayø synowye wszitczy izrahelszczy

     [Noc ta to gospodnowa ma chowana być […] tę chować mają synowie wszytcy izrahelszczy]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎^[74], Lesser Poland, page 288r:

     Roky pospolite podlug obyczaya o dzedziny mayą bycz trzymany y chowany

     [Roki pospolite podług obyczaja o dziedziny mają być trzymany i chowany]

   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[75], Mierzeniec, Płock, line 481:

     Panye, czo czysztoscz chovaya, yako sza v boga mayv?

     [Panie, co czystość chowają, jako się u Boga mają?]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[76], page 14:

     Kasznyacz […] , by chovala czystota

     [Kaźniąc […] by chowała czystotę]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[77], page 56:

     Po­częła chowajęcy swe dziewictwo nieporuszone

     [Po­częła chowajęcy swe dziewictwo nieporuszone]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[78], page 31:

     Kaźń Mojżeszowa zakonu rad chował

     [Kaźń Mojżeszowa zakonu rad chował]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[79], page 180:

     Pharysey […] karty albo lysty napysane na czyelye noszyly, a na levem ramyenyv drugye przyvyezovaly, a na thych lysczyech bylo napysano dzyeszyeczyoro boze przykazanye […] , a to vyącz szlula phylatrya od tego zydowszkyego slowa phylare, chovay, tak szye vyklada, a od drugyego slova chorat, ktoresz slovye czczycz, przeto phylyatrya sluly, yakoby rzekl: czczy a chovay albo pelny

     [Faryzei […] karty albo listy napisane na czele nosili a na lewem ramieniu drugie przywięzowali, a na tych liściech było napisano dziesięcioro boże przykazanie […] , a to więc słuła filatryja, od tego żydowskiego słowa phylare, chowaj, tak sie wykłada, a od drugiego słowa chorat, ktoreż słowie czcić, przeto filatryja słuli, jakoby rzekł: czci a chowaj albo pełni]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[80], page 182:

     Ezeyczy […] svaczby v myerzączcze myely […] , tem nymyely bacz szye nyevmyernosczy przebyvacz z nyevyastamy, mnymayącz aby s nych nyyedna prawdy nye chovala

     [Ezeici […] swadźby w mier-zączce mieli […] tem nimieli bać sie nieumierności przebywać z niewiastami, mnimając, aby s nich nijedna prawdy [mężowi] nie chowała]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[81], page 183:

     Od boga tako dzień chowali, iże tego dnia ani ciała umywali

     [Od boga tako dzień chowali, iże tego dnia ani ciała umywali]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[82], page 184:

     Acz szye myenyly czystotą wzdzyerzenyv chovacz, vschakosch tako, yschby szye rodzay czlovyeczy nye vmnyeyschal

     [Acz sie mienili czystotę w wzdzierżeniu chować, wszakoż tako, iżby sie rodzaj człowieczy nie umniejszał]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[83], page 417:

     Wszytko, cokoli wam będą powiedać, chowajcie i czyńcie

     [Wszytko, cokoli wam będą powiedać, chowajcie i czyńcie]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[84], page 476:

     Bądzyely kto slova moye chovacz, smyerczy nye vzry na vyeky

     [Będzieli kto słowa moje chować, śmierci nie uźry na wieki]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[85], page 564:

     Gen ma kasn moyą a chovaya yą, ten czy yest, yen mye [mi]lvye

     [Jen ma kaźń moję a chowaje ją, ten jest, jen mie [mi]łuje]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[86], page 564:

     Poczala chovayączy swe dzyevycztwo nyeporvsone

     [Poczęła chowajęcy swe dziewictwo nieporuszone]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[87], page 568:

     Bądzyeczyely kasny moye chovacz, ostanyeczye ve mnye y v mylosczy moyey, iako ya choval kasn Boga Oycza mego y yestem v yego mylosczy

     [Będziecieli kaźni moje chować, ostaniecie we mnie i w miłości mojej, jako ja chował kaźń boga ojca mego i jestem w jego miłości]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[88], Krakow, page 707:

     Ma slubiczi, yze ma przykazanya boze wschytky chovaczi y pelnyczi

     [Ma słubici, iże ma przykazania boże wszytki chowaci i pełnici]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[89], Krakow, page 720:

     Obyczay thaky […] chczemy, aby *był trzyman, chovan y dzyelan

     [Obyczaj taki […] chcemy, aby był trzyman, chowan i dziełan]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[90], Krakow, page 719:

     Brath wszelky […] ma tho chovaczi, yzby mylczenye myal, choval y trzymal a tho kyedy mszą czthą

     [Brat wszelki […] ma to chować(i), iżby milczenie miał, chował i trzymał, a to kiedy mszę cztą]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[91], Greater Poland, page Ath 2:

     Iøz wszelyky s pelna y nyeporusznye nye chowacz będze, kromye wøtpyenya na wyeky zgynye

     [Jąż wszeliki z pełna i nieporusznie nie chować będzie, kromie ẃatpienia na wieki zginie]

   • 1874-1891 [XV p . post.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[92], [93], [94]}, volume XXV, Radom, Miłosław, page 200:

     Dlatego obyczay tych chowaya, czo truya ludzy

     [Dlateago obyczaj tych chowają, co trują ludzi]

9. (attested in Sieradz-Łęczyca, hapax legomenon) to regard as, to consider [with za (+ accusative) ‘as what’]
   • 1915 [1474], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎^[95], Sieradz, page 540:

     Jacobus […] za poczestnego, czsnego […] yest […] myan, dzirsan y chowan y tesz ninye gy maiø, dzirsza y chowayø za czsnego y falonego cloveca

     [Jacobus […] za poczestnego, czsnego […] jest […] mian, dzirżan i chowan i też ninie ji mają, dzirszą i chowają za czsnego i falonego człowieka]

10. (attested in Lesser Poland, Masovia) The meaning of this term is uncertain.
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[96], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 36, 12:

      Chowacz bødze grzeszni prawego y skrszitacz bødze nan zøbi swimi

      [Chować będzie grzeszny prawego i skrżytać będzie nań zęby swymi]

    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[97], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 55, 6:

      Przebiwacz bødø y scryo, oni stopø *møiø chowacz bødø

      [Przebywać będą i skryją, oni stopę *moją chować będą]

    • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[98], volume I, Międzyrzec, Warsaw, page 489:

      Chowacz tollerare

      [Chować tollerare]

    • 1880-1894 [XV med.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[99], volume V, page 265:

      Holdovaly, chovaly omagium prestarent

      [Hołdowali, chowali omagium prestarent]

    • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 71:

      Chowal schią oblectaret

      [Chował się oblectaret]

• Polish: chować
• Silesian: chować

• Boryś, Wiesław (2005), “chować”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “chować”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “chować”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965), “chować”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Brückner, Aleksander (1927), “chować”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• K. Nitsch, editor (1954), “chować”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 247
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “chować”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “chować”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “chować się”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

• chôwać (Biecz)

Inherited from Old Polish chować.

• Audio 1; “chować”:

  (file)

• Audio 2; “chować się”:

  (file)

• Rhymes: -ɔvat͡ɕ
• Syllabification: cho‧wać

chować impf

1. (transitive) to hide, to stash, to tuck, to put away; to bury (to put something in an non-visible or safe place)

   chować ciasto do lodówki ― to put the cake in the fridge

2. (transitive) to hide, to stash, to conceal; to keep; to bury (to keep something out of sight or safe)

   Synonyms: bunkrować, kryć, ukrywać

3. (transitive) to hide, to stash, to conceal; to bury (to place someone or something in a place where it is hidden) [with przed (+ instrumental) ‘from whom/what’]

   chować zapałki przed dziećmi ― to hide matches from children

4. (transitive) to bury; to hide (to cover or shield something by inserting or hiding a body part in a certain way) [with w (+ accusative) ‘into what’; or with w (+ locative) ‘in what’]

   Antonym: wysadzać

   Marek chował twarz w dłoniach. ― Marek buried his head in his hands.

5. (transitive) to keep; to stash (to not to use something so that it may be used in the future) [with na (+ accusative) ‘for what’]
6. (transitive, literary) to keep, to hold onto; to bottle up (to experience a feeling or remember something for a long time)
7. (transitive) to keep, to hold onto, to hide, to conceal (to not to reveal something to someone) [with przed (+ instrumental) ‘from whom’]

   Synonym: skrywać

8. (transitive) to bury (to place the body or ashes of a deceased person or animal in a grave)

   Synonym: grzebać

   Rodzina i przyjaciele chowali zmarłego w ciszy.

   Family and friends buried the deceased in silence.

9. (transitive, colloquial or dialectal, Chełmno-Dobrzyń, Warmia, Masuria, Western Kraków, Kielce) to raise, to rear, to bring up (to providing care to a minor person or animal and instilling certain values, leading them to independence)

   Synonym: wychowywać

   Katarzyna chowała dziecko swojej zmarłej siostry.

   Katarzyna was bringing up her dead sister's daughter.

   Ty dziecię chowasz, nie chowasz, odchowawszy do ludzi dasz. (Chełmno-Dobrzyń, song)

   You raise the child, you don't raise it, after raising it you give it to people.

   Chowá, dochowáł go do siédmiu lát. (Western Kraków)

   He's raising him, he raised him til he was seven.

10. (transitive) to rear, to keep (to breed or take care of some animals)

    Synonym: hodować

    Somsiad zawsze chowie dwa świnie dla siebie. (Bory Tucholskie)

    The neighbor always reers two bigs for himself.

    I śwynie, duzo sie chowało, tera ludzie nie chowają tyle, co przedtem. (Masovian Borderland)

    And pigs, a lot were reared, now people don't rear as many as before.

11. (transitive, obsolete or dialectal, Warmia, Masuria, Western Kraków, Krzęcin, Podhale) to preserve; to maintain; to nourish

    Near-synonyms: dochowywać, zachowywać, żywić

12. (transitive, obsolete) to maintain (to have in one's keeping)

    Synonym: utrzymywać

13. (transitive, Middle Polish) synonym of zachowywać
14. (reflexive with się) to hide (to move out of sight or to somewhere safe) [with przed (+ instrumental) ‘from whom/what’]

    Synonyms: kryć się, skrywać się, ukrywać się, zatajać się

15. (reflexive with się) to hide (to cease to be visible)

    Synonym: kryć się

16. (reflexive with się) to grow up (to be raised by someone in some place or under some circumstances)

    Synonym: wychowywać się

17. (reflexive with się) to keep; to come out (to develop or remain in a particular way)
18. (reflexive with się, literary) to hide (to justify or protect oneself, to rely on something or someone) [with za (+ instrumental) ‘behind whom/what’]
19. (reflexive with się, colloquial) to be no match for (to not be equal) [with przy (+ locative) ‘for whom/what’]

    Antonym: dorównywać

    • 2008 March 7, “Koenigsegg lepszy od Bugatti”, in Dziennik Zachodni‎^{[pelcra-nkjp.clarin-pl.eu/ParagraphMetadata?pid=e224900225d1b87db59b6e0bdcb448aa&match_start=60&match_end=74&wynik=3#the_match]}, "Polskapresse". Oddział "Prasa Śląska":

      Pod względem mocy silnika, nie ma sobie równych na świecie. Chowa się przy nim nawet 1001-konny Bugatti Veyron.

      In terms of engine power, it has no equal in the world. It doesn't even rival the 1,001-horsepower Bugatti Veyron.

20. (reflexive with się, Masuria, Żywiec, Rabka-Zdrój) to fare well (to be healthy, to be well)

    Janek idzie na wojnę i mówi: Zostáwiam cie. Chowajze się siedem lát! (Masuria)

    Janek is going to war and says: I'm leaving you. Fare well for seven years!

    Ty, moja bratowo. Nie bijze mi brata, niechze ci sie chowá. (Żywiec, Rabka-Zdrój, song)

    You, my sister-in-law. Don't beat my brother, may he fare well for you.

21. (reflexive with się, obsolete, in certain collocations or dialectal, Masuria, Łyna, Northern Borderlands) to be buried

    Wszystkie tu chowajoń sie. (Northern Borderlands) ― Everyone is buried here.

22. (reflexive with się, Middle Polish) synonym of zachowywać się
23. (reflexive with się, Middle Polish) synonym of uprawiać seks

    Synonyms: see Thesaurus:uprawiać seks

• chować in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chować się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• chować in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “chować”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “chować się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CHOWAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 26.02.2016
• “CHOWAĆ SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.05.2010
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814), “chować”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “chować”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “chować”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 294
• Jan Karłowicz (1900), “chować, chować się”, in Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 1: A do E, Kraków: Akademia Umiejętności, page 200
• chować in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Bernard Sychta (1980), “xovać, xovać śa”, in Hanna Taborska, Anna Cieślarowa, editors, Słownictwo kociewskie na tle kultury ludowej (in Polish), volume 2, Wrocław, Warsaw, Krakow, Gdańsk: Polska Akadamia Nauk, →ISBN, page 45
• Władysław Paryl (2004), “chować, pochować”, in Słownik gwary przesiedleńców ze wsi Tuligłowy koło Komarna; Polskie Słownictwo Kresowe (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Lexis, page 30
• Iryda Grek-Pabisowa (2017), “chować się”, in Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej (in Polish), Warsaw: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, page 165
• Jerzy Chłąd (2011), “chować”, in Suska mowa: Słownik wyrazów i zwrotów gwarowych (in Polish), 1 edition, Gdańsk: P.P.H. „Zapol” Dmochowski, Sobczyk sp.j., →ISBN, page 44
• Justyna Kobus, Krystyna Wilkosz, editors (2024), “chować”, in Słownik języka mieszkańców okolic Kłecka, Praca na roli i w gospodarstwie (in Polish), Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, →ISBN, page 71
• Stanisław Cygan (2018), “chować”, in Słownik gwary opoczyńskiej (in Polish), Opoczno, page 67
• Małgorzata Kapusta (2017), “chować”, in Małgorzata Kapusta - Mowa mieszkańców pogranicza Mazowsza (na przykładzie gminy Głowaczów w powiecie kozienickim) (in Polish), Warsaw: Elipsa, →ISBN, page 76
• Józefa Kobylińska (2001), “chować”, in Marian Kucała, editor, Słownik gwary gorczańskiej (zagórzańskiej) (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, →ISBN, page 16
• Zofia Stamirowska (1987-2024), “chować”, in Anna Basara, editor, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, volume 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, →ISBN, page 307
• Henryk Gadomski (2022), “chować, chować śë”, in Mirosław Grzyb, Krystyna Łaszczych, Tadeusz Grec, editors, Słownik dialektu kurpiowskiego (in Polish), Ostrołęka: Związek Kurpiów, →ISBN, page 97
• Maciej Czeszewski (2006), “{ktoś, coś} chowa się przy {kimś, czymś}”, in Monika Szewczyk, editor, Słownik polszczyzny potocznej, 1 edition, Warsaw: Polish Scientific Publishers PWN, →ISBN, page 50

Inherited from Old Polish chować.

• IPA^(key): /ˈxɔ.vat͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔvat͡ɕ
• Syllabification: cho‧wać

chować impf

1. (transitive) to rear, to keep (to breed or take care of some animals)
2. (transitive) to bury (to place the body or ashes of a deceased person or animal in a grave)
3. (reflexive with sie) to hide (to cease to be visible)
4. (reflexive with sie) to beware, to look out

This verb needs an inflection-table template.

• chowac in dykcjonorz.eu
• chować in silling.org
• Bogdan Kallus (2020), “chować”, in Słownik Gōrnoślōnskij Gŏdki, IV edition, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, →ISBN, page 261
• Henryk Jaroszewicz (2022), “chować (sie)”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 68
• Eugeniusz Kosmała (2023), Dykcjōnôrz Polsko-Ślonskiy (in Silesian), section C, page 33
• Barbara Podgórska; Adam Podgóski (2008), “chować”, in Słownik gwar śląskich [A dictionary of Silesian dialects] (in Polish), Katowice: Wydawnictwo KOS, →ISBN, page 55