เถื่อน

From Proto-Tai *C̬.tɯənᴮ (“wild”).^[1]

Cognate with Lao ເຖື່ອນ (thư̄an), Lü ᦵᦏᦲᧃᧈ (ṫhoen¹), Shan ထိူၼ်ႇ (thòen), Tai Nüa ᥗᥫᥢᥱ (thǒen), Aiton ထိုꩫ် (thün), Ahom 𑜌𑜢𑜤𑜃𑜫 (thün), Zhuang duenh.

เถื่อน • (tʉ̀ʉan)

1. (somewhat archaic) wild; wilderness
   • 1807, สุนทรโวหาร (ภู่), พระ, “นิราศพระบาท”, in ประวัติสุนทรภู่, พระนคร: โรงพิมพ์อักษรนิติ, published 1927, page 13:

     โจนจากช้างลงกลางเถื่อน

     joon jàak cháang long glaang tʉ̀ʉan

     jump down from the elephant amidst the wilds

2. (obsolete) wild elephant; undomesticated elephant^[2]
   • 1938, ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช, พระนคร: โรงพิมพ์ยิ้มศรี, page 37:

     ทรงยืน จะคล้องเถื่อน

     song yʉʉn · jà klɔ́ɔng tʉ̀ʉan

     [His Majesty] stood up, intending to lasso wild elephants.

   • 1358, “กฎมณเทิยรบาล”, in ประมวลกฎหมายรัชกาลที่ ๑ จุลศักราช ๑๑๖๖ พิมพ์ตามฉะบับหลวงตรา ๓ ดวง, volume 1, พระนคร: มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง, published 1939, page 72:

     ถ้าเถื่อนต่ำตา เรียกบาศ ให้ยื่น

     tâa tʉ̀ʉan dtàm-dtaa · rîiak bàat · hâi yʉ̂ʉn

     If the wild elephant is shorter [and His Majesty] calls for a lasso, [the officer] shall hand over [the lasso to him].

เถื่อน • (tʉ̀ʉan) (abstract noun ความเถื่อน)

1. (somewhat archaic) wild; undomestic; undomesticated
   • 1938, ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช, พระนคร: โรงพิมพ์ยิ้มศรี, page 36:

     ช้างเถื่อนนั้นใหญ่นัก

     cháang tʉ̀ʉan nán yài nák

     So large is that wild elephant!

2. (figurative) wild; savage; barbarous; uncivilised
3. (figurative) illegal; unlawful
   • 1947, มหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล), เจ้าพระยา, จดหมายเหตุเรื่องพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประชวร, พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, page 10:

     จีนต้มฝิ่นเถื่อนขาย

     jiin dtôm fìn tʉ̀ʉan kǎai

     Chinamen boil illegal opium for sale.

   • 1995, เหม เวชกร, “เงินยวง”, in เปิดกรุผีไทย, volume 2, กรุงเทพฯ: ดอกหญ้า, page 145:

     ตั้งสำนักค้าประเวณีเถื่อน

     dtâng sǎm-nák káa-bprà-wee-nii tʉ̀ʉan

     established an illegal prostitution house

   • 2020 February 19, ศาลรัฐธรรมนูญ, คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ที่ ๔/๒๕๖๓, กรุงเทพฯ: สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ, page 9:

     ปัญหาการทําแท้งเถื่อน

     bpan-hǎa gaan-tam-tɛ́ng tʉ̀ʉan

     problems of illegal abortions